Blog is verhuisd

Deze blog is sinds 16 december 2012 verhuisd. Er wordt geen nieuwe content aan deze blog toegevoegd.

 

Klik hier om naar de nieuwe weblog te gaan.

 

Statistieken op 16 december 2012

175.340 unieke bezoekers

200 berichten gepubliceerd

2.447 reacties

 

 

Temperamentenleer

In de antroposofische gereedschapskist is Rudolf Steiners temperamentenleer een van de belangrijkste onderdelen die de steinerpedagoog  voor de dagelijkse klaspraktijk ter beschikking heeft.

Oorspronkelijk was de temperamentenleer [1] gebaseerd op de theorie dat bij elk van de vier verschillende lichaamssappen een bepaald persoonlijkheidstype behoort: het sanguinische (bloed), het flegmatische (slijm), het cholerische (gal) en het melancholische (zwarte gal). Steiner nam de terminologie van Hippocrates over en bracht de vier temperamenten in verband met de vier wezensdelen: ik-, astraal-, ether, en fysiek lichaam. Wat het indelen volgens temperament tot gevolg kan hebben (en in de praktijk is dit eerder regel dan uitzondering), is een stereotypering van kinderen op basis van uiterlijke kenmerken. In een syllabus [2] van de antroposofische lerarenopleiding van Hogeschool Helicon zijn bijvoorbeeld volgende typeringen terug te vinden.

‘…De sanguinische mens heeft meestal een harmonische lichaamsbouw, vaak stralende blauwe ogen met een open blik, een wipneus, is goedlachs, vlug in zijn bewegingen, een vlotte spreker …

De cholericus is kort van stuk, wat gedrongen, hij heeft een brede schedel, een forse hoekige kin, een brede neus, een vurig oog, een vaste gesloten mond, brede handen, trotse houding van het hoofd, vaak een stierenek en brede schouders, een flinke sterke haardos, vaak krullend haar, donker of rood.  …

De melancholicus is lang en smal, wat gebukt, slap in zijn houding, hij heeft afzakkende schouders, kleine kin, lange neus, diepliggende ogen, die donker en treurig zijn, donker, dun, steil haar. Hij is onzeker en slepend in zijn tred. De bovenlip is smal, de onderlip hangt wat slap, diepe groeven in het gelaat, dat vaak scheef gehouden wordt. …

Flegmatisch – De gestalte is kort en rond. Alles aan het lichaam neigt tot rondingen. De ogen zijn klein en vriendelijk, vaak blauw en kijken tevreden om zich heen en nemen veel meer waar dan ze verraden. Het haar is licht, de huid gaaf en rose…’[3]

Steiner gaf over de omgang met de verschillende temperamenten enkele didactische aanwijzingen die een mens de wenkbrauwen doen fronsen.

‘…Een enkel voorbeeld (de andere staan in de genoemde cursus voor Engelse leraren), namelijk: hoe heilzaam het is voor cholerische kinderen als je ze allemaal bij elkaar in één hoek van de klas zet! Daardoor verlos je de klas van het voortdurende vermanen. Deze `wilden’ voeden nu zichzelf op tot enige bezonnenheid, en ze doen dat nog vrij voorzichtig óók, omdat iedere vechtjas weet, dat zijn buurman, die hij een stomp verkoopt, hem onmiddellijk een stomp terug zal geven. En ook de flegmatische kinderen, die op een kluitje zitten, krijgen er méér dan genoeg van om altijd maar met elkaar flegmatisch te zitten zijn. Ze proberen al gauw, omdat het anders zo vreselijk vervelend wordt, elkaar een beetje op te monteren en aan te moedigen…’[4]

Deze manier van werken maakt vanwege de goeroestatus die Steiner in het antroposofisch landschap geniet nog altijd opgeld. Van enige wetenschappelijke onderbouwing is bij de meeste van Steiners ideeën gewoonweg geen sprake. Het merendeel van zijn aanwijzingen zijn door zijn navolgers voor waar genomen en worden met wisselend succes in de praktijk uitgeprobeerd.

Intussen wordt naarstig gezocht naar manieren om Steiners gelijk wetenschappelijk aan te tonen, iets dat zelden lukt. Helmut Zander haalt bijvoorbeeld aan dat ‘de schooloprichting van de eerste steinerschool vooral een wetenschappelijk probleem was en dat het weinige dat Steiner concreet heeft uitgewerkt door zijn overlijden in 1925 is blijven liggen’.

(Uit: Focus op de steinerschool – Onderwijs op maat van wie?, Unibook 2009)

Voetnoten

[1] Hippocrates leer van de humores of temperamentenleer komt erop neer dat het menselijk lichaam zou bestaan uit vier soorten lichaamssappen: slijm, bloed, gele gal en zwarte gal. De fysieke en mentale toestand (het temperament) en ziekteverschijnselen werden verklaard uit het bestaande gehalte aan de verschillende sappen. Een teveel aan slijm (phlegma) zou een flegmatisch of kalm temperament tot gevolg hebben; een teveel aan bloed (sanguis) een sanguinisch of optimistisch, gepassioneerd temperament; een teveel aan gele gal (cholè) een cholerisch of prikkelbaar, opvliegend temperament; en een teveel aan zwarte gal (melancholè) een melancholisch, depressief temperament.
[2] E. Landweer, Met de handen werken, Vrij Geestesleven 1977. Voor het academiejaar 2008/2009 als syllabus uitgegeven door Hogeschool Helicon.
[3] Idem vorige
[4] R. Steiner & A. Steffen, Een weg tot volwassenheid, Vrij Geestesleven 1978

Gerelateerde artikels

Kindbespreking in de praktijk (Steinerscholen.com)

Kijkwijzer kindbespreking (Steinerscholen.com)

Linkshandigheid: kinderen er zo vlug mogelijk van genezen? (Steinerscholen.com)

Genezend onderwijzen: nog enkele antroposofische inzichten (De Brug)

Die vreselijke heilpedagogiek: ‘de totale ontkenning van je kind’ (Trouw)

Kinderen een gekeurd oor aannaaien

In het meest recente nummer van Wonder en is gheen wonder, het tijdschrift van de Studiekring voor Kritische Evaluatie van Pseudowetenschap en het Paranormale, is een recent artikel over steineronderwijs gepubliceerd.

‘Vrij van religieuze of politieke opvattingen onderzoekt SKEPP (Studiekring voor Kritische Evaluatie van Pseudo-wetenschap en het Paranormale) beweringen en verschijnselen die volgens de huidige stand van de wetenschap bijzonder onwaarschijnlijk of onmogelijk zijn.’

Het artikel is hier online te lezen: Steineronderwijs – kinderen een gekeurd oor aannaaien, Wonder en is gheen wonder, Kwartaaltijdschrift – 12de jaargang, Herfstnummer 2012/3

Naamsveranderingen

Als het niet goed gaat met je organisatie kan je als leiding twee zaken doen: je doet er iets aan of je steekt je kop in het zand. In antroposofische instellingen zoekt men traditiegetrouw graag naar de derde weg: verander je façade. Alleen…het helpt niet lang.

Beroepsbeeld steiner/vrijeschoolleraar

Pabo Hogeschool Helicon/Leiden schetst het beroepsbeeld van de leraar. Deze lerarenopleiding is de enige in het Nederlands taalgebied die een volledige opleiding tot steiner/vrijeschoolleraar aanbiedt. Aspirant-leraren die aan de slag willen in een antroposofische school hebben een streepje voor op regulier opgeleide leraren als ze een diploma van Hogeschool Helicon/Leiden op zak hebben. Ze moeten dan om de antroposofische didactiek te leren kennen niet naar bijscholingscursussen. Zoals bijvoorbeeld in Vlaanderen die van Via Libra (voorheen Rudolf Steiner Academie), omdat ze al uitgebreid zijn ondergedompeld in de op het antroposofisch mensbeeld geënte ‘opvoedkunst’.

Het beleid van Hogeschool Helicon is in al zijn aspecten bewust gefundeerd op het antroposofische mensbeeld. Dit spirituele uitgangspunt dient als inspiratiebron en richtsnoer voor het maatschappelijke functioneren van de hogeschool.

Het spirituele uitgangspunt wordt duidelijk wanneer we kijken naar het beroepsbeeld van de  antroposofische leraar. Hogeschool Helicon heeft dat beroepsbeeld in zes A4’tjes neergezet en windt er geen doekjes om:

Antroposofische monitor

In Duitsland zijn de antroposofische farmaceutische concerns Weleda en Wala in opspraak gekomen nadat bleek dat ze – samen met nog enkele alternatieve bedrijven – een bekend journalist betaalden om critici van hun producten in diskrediet te brengen. Dat meldt de Süddeutsche in Schmutzige methoden der sanften medizin (Smerige methoden van de zachte geneeskunde).  Dit is geen alleenstaand geval: schrijvers van berichtgeving die niet gunstig uitvalt voor eender welk antroposofisch werkgebied kunnen vroeg of laat rekenen op aanvallen vanuit de antroposofische gemeenschap.

Kindbespreking in de praktijk

In Kijkwijzer kindbespreking schreef ik dat uit een een document van een Belgische steinerschool duidelijk blijkt dat de rol van de steinerleraar zich niet beperkt tot onderwijzen en opvoeden, dat de steinerleraar zijn leerlingen ook vanuit medische invalshoek benadert. Op 13 januari j.l. werd in ‘De leraar als heiland’ al aangegeven dat op de meest recente lerarendag voor steinerschoolleraren – met als thema Opvoeden als sacraal proces – Arnout De Meyere, de pedagogisch gevolmachtigde (PG) van Middelbare Steinerscholen Vlaanderen Gent stelde dat ‘het een buitengewoon goede houding is om zich met het bewustzijn te doordringen, dat elke leraar in zekere zin de arts van zijn kinderen is’. [1]

Antroposofie en fascisme

Hitler, Steiner, Mussolini – Antroposofie en fascisme, gisteren en vandaag

[Steiner]waldorfscholen en antroposofie probeerden met de Nationaalsocialisten samen te werken, zoals in een memorandum van de Vereniging van Waldorfscholen aan Rudolf Hess duidelijk werd gemaakt. Men verklaarde dat [steiner]waldorfscholen ‘op kleine schaal dat verwerkelijken wat de volksgemeenschap in de nationaalsocialistische staat in het groot nastreeft’.[1] Werd de antroposofie door de machthebbers in Duitsland uiteindelijk als wereldbeschouwelijke concurrent gezien, in Italië was ze een welkome ‘spirituele’ aanvulling van het fascisme. Hier konden antroposofen hun droom van het ‘betere arische ras’ [2] uitleven en eraan werken Rudolf Steiners programmatische verklaring ‘Het blanke ras is het toekomstige, is het geest scheppende ras’ [3] te verwerkelijken. Over antroposofie in het Italiaanse fascisme en haar antroposofische invulling vandaag.  [door Andreas Lichte, vertaling rdjv]

Overheid kan van steinerschool naar de pomp lopen

waldorfshirt.com

Naar aanleiding van twijfels over de juistheid van de vertaling van Steiners quote ‘Om te doen wat we willen, is het nodig om ten minste met de mensen te praten, en hen innerlijk voor de gek te houden’ [1]  stuurde ik Pieter H.A. Witvliet, voormalig antroposofisch leraar, lerarenopleider en co-auteur van een standaardwerk over rekendidactiek in de steinerschool [2], een mail met een geautoriseerde vertaling van Duits naar Engels waarin Rudolf Steiners origineel [edit]‘eine Nase zu drehen’ door de Steiner Waldorf Schools Fellowship vertaald is als ‘make fools of’.

Tussen occultisme en fascisme

Het controversiële onderwerp antroposofie en racisme dat al decennialang tot verhitte discussies leidt, is weer volop onder de aandacht. Antroposofen zijn nog niet bekomen van Helmut Zanders onderzoek – Anthroposophie in Deutschland –  of er duikt alweer een lijvige wetenschappelijke publicatie op waarin antroposofie kritisch tegen het licht wordt gehouden. Het is voor vertegenwoordigers van de antroposofische beweging spitsroeden lopen.